Aimsíodh breis is 50 alt. Níl á liostú anseo ach an 30 ceann is fearr a fhreagraíonn do d'iarratas.
Ina ollamh le Gaeilge i Maigh Nuad bhunaigh Pádraig Ó Fiannachta an teach foilsitheoireachta An Sagart, agus ina dhiaidh sin, mar shagart paróiste an Daingin, bhunaigh sé institiúid diagachta agus léinn dúchais, An Díseart ···
Sa Phaideac, Baile Móir, buailte ar Bhaile an Ghóilín, taobh thiar den Daingean, a rugadh Pádraig Ó Fiannachta, ar an 15 Feabhra 1927, an ceathrú duine d’ochtar clainne a bhí ar Sheán Ó Fiannachta agus Nóra ‘Nean’ Ní Uallacháin ó Leataoibh Meánach, i bparóiste an Fheirtéaraigh ···
Ag breathnú siar dó in 2003, luaigh Pádraig Ó Fiannachta trí phríomhrud a raibh sé bródúil astu, an foclóir Sean-Ghaeilge, clárú na lámhscríbhinní i Maigh Nuad agus i leabharlanna na cléire, agus aistriú an Bhíobla ó na bunteangacha go Gaeilge ··· In 1966 ceapadh ina rúnaí é ar an gcoiste a bhí le Tiomna Nua a sholáthar, agus cé nár theastaigh uaidh bheith ina eagarthóir ar an mBíobla iomlán, bhí gach leabhar foilsithe aige faoi 1978, agus nuair a bronnadh seic ar an gCairdinéal Tomás Ó Fiaich ar seisean le Pádraig, ‘Tóg agus déan.’
Ar na gradaim a bronnadh ar Phádraig Ó Fiannachta tá: Duais Dhubhghlas de hÍde don Litríocht (1969); Uachtarán an Oireachtais (1982); Uachtarán Dhámhscoil na Mumhan, Moinsíneoir ón Pápa Eoin Pól II (1998); Compánach d’Ord na gClann (2013); Duais Chultúrtha an Chumainn Staire Ghaeil-Mheiriceánaigh (2015) ··· Tá cuntais iarbháis ar Tuairisc.ie, 15 Iúil 2016, The Irish Times, 13 Lúnasa 2016, eagarfhocal ar Comhar, Iúil 2016, ‘An Moinsíneoir Pádraig Ó Fiannachta ar shlí na fírinne’ le Pádraig Ó Héalaí ar Feasta, Meán Fómhair 2016, ‘Beannacht Dé ar a anam dílis,’ ag Bríd Ní Mhóráin, file, ar shuíomh an Dísirt, agus ‘Faghairt na Cruaiche, cuntas ar shaol agus ar shaothar Phádraig Uí Fhiannachta,’ ag Kevin Hickey ar Comhar, Meitheamh 2017
Le háireamh i measc a ghearrcach bhí cuid de na scríbhneoirí, eagarthóirí, scoláirí agus díograiseoirí ba cháiliúla sa tír ó 1945 i leith: Ó Fiaich, Ó Háinle, Ó Doibhlin, Ó Muireadhaigh, Ó Fiannachta, Pádraig Uiséir .. ··· Ba eisean faoi deara Matha, 1966 freisin – d’aistrigh sé ceithre huaire é agus dúirt i litir chuig Pádraig Ó Fiannachta (Feasta, Bealtaine 1969): ‘Níl sé gan locht, ach is é gníomh mo nirt é’ ···
In Feasta Bealtaine 1969, dúirt Pádraig Ó Fiannachta ina thaobh: ‘.. ··· Léachtaí Cholm Cille XXIII, 1993 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta ··· ‘Bhí feirm ag muintir an Athar Donnchadh i gCill Barra, baile fearainn i gCill Bhroin’, an tuairisc a thug Pádraig Ó Riain orthu in Seanchas Dúthalla 1978–79
Dhá chéad bliain i ndiaidh a bhreithe foilsíodh Ómós do Eoghan Ó Comhraí (1995) in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta agus tá aistí ann ar ghnéithe dá shaol agus dá shaothar ag Pádraig de Barra, Pádraig Ó Riain, Eilís Ní Dheá, Breandán Ó Madagáin, Ríonach uí Ógáin, L.P ··· Tá cuid mhór dá dhéantús filíochta i gcló ag Pádraig Ó Fiannachta in Sages, saints and storytellers (1989) in eagar ag D ··· Luann Pádraig Ó Fiannachta dileagra ó uachtarán agus foireann na hOllscoile Caitlicí a d’ullmhaigh sé le cur faoi bhráid Pio Nono: ‘Sórt Meán-Ghaeilge dhoiléir chasta atá aige’ (Léachtaí Cholm Cille 1972) ··· Tá cur síos ar a sheanathair, Maolsheachlainn, ag Pádraig de Barra ··· Deir Pádraig de Barra gur cailleadh beirt eile dá chlann féin go hóg agus go ndeachaigh beirt de na hiníonacha isteach mar mhná rialta i gClochar Loreto, Ráth Fearnáin
Ar a chairde i Maigh Nuad, bhí Pádraig Ó Fiannachta agus blianta ina dhiaidh sin in 1980, d’fhoilsigh an bheirt acu cnuasach filíochta, Spaisteoireacht, i gcomhar le chéile ··· Foilsíodh trí chnuasach filíochta leis: Taibhsí an Chreagáin in 1976, Spaisteoireacht (le Pádraig Ó Fiannachta) in 1980 agus Solas uaigneach in 1992 ···
Rugadh Pádraig ar 23 Feabhra 1942 i mBeitheach, dhá mhíle ó thuaidh ó Ard an Rátha i nDún na nGall ···
Níor stad Pádraig den scríbhneoireacht chruthaitheach i rith a shaoil ···
In Otharlann Leitir Ceanainn ar 24 Márta 2020 a cailleadh Pádraig Mac Suibhne agus cuireadh a chorp i Reilig Eaglais an Teaghlaigh Naofa in Ard an Rátha ar 26 Márta 2020
Scríobh sé an t-alt ‘Bunú Choláiste Uí Chomhraí’ in Eoghan Ó Comhraí: saol agus saothar, 1995 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta ··· Ba é an Canónach Pádraig Ó Fiannachta ceiliúraí an aifrinn éagnairce agus an tAire Éamonn Ó Cuív a thug an óráid cois na huaighe i mBrú Rí ··· Ag Pádraig Ó Cearbhaill in An Linn Bhuí: Iris Ghaeltacht na nDéise 11, 2007 tá ‘Mainchín Seoighe, 1921-2006’ ··· Dúirt sé leis an nGlaisneach gurbh iad an tAthair Peadar Ó Laoghaire[B2], Pádraig Mac Piarais[B4], Micheál Ó Gríobhtha[B1] as Contae an Chláir, Sean-Phádraic Ó Conaire[B2], Seán Tóibín[B2] agus ‘Máire’ [Séamus Ó Grianna B2] a eiseamláirí sa scríbhneoireacht
in Anois 29-30 Eanáir 1994 agus in Irish Times 8 Feabhra 1994, agus ag Pádraig Ó Fiannachta in An Sagart, samhradh, 1996 (‘Leabharlann Mháirín Uí Dhálaigh ar Ionad an Bhlascaoid’) ··· Quin [q.v.], Máire Ní Mhuirgheasa [q.v.] agus Pádraig Ó Fiannachta mar chomhghleacaithe aici san obair sin ··· Bhronn Pádraig Ó Fiannachta leabharlann Mháirín, cúpla míle leabhar, ar Ionad an Bhlascaoid i gcuimhne uirthi féin agus ar Chearbhall: ‘Toisc gur luaigh sí mise ina huacht, bheartaíos an múrphictiúr le Bob Cathail atá anois ar fhalla cúil shéipéal Fionntrá a choimisiúnú agus a thíolacadh ina cuimhne ··· Ní Ch.’ (Anois) agus í ag tagairt do na scoláirí sin: ‘Her knowledge of Old Irish was held in very high regard by all those scholars and her generosity to the younger generation in regard to learning was wide and deep.’ Deir Ó Fiannachta: ‘Tar éis cúig bliana, d’éirigh liom féin is Máirín an litir L a fhoilsiú ··· Deir Brian Ó Cuív faoi seo: ‘Volume 50 contains four stories derived fron Munster traditions of the pre-historic period and transmitted in late Old Irish or early Middle Irish, edited in exemplary fashion by Máirín O Daly’ (‘Development of Irish Language scholarship’ in The Irish Texts Society: The First Hundred Years, 1998, in eagar ag Pádraig Ó Riain)
Is mar seo a labhair Pádraig Ó Fiannachta cois uaigh an Chéitinnigh 27 Bealtaine 1984: ‘Chosain sé an tAifreann dár thug ár muintir gean agus mhínigh sé é dá phobal ··· In Dúchas (1986) tá: ‘Seathrún Céitinn (c.1580–c.1644): an cúlra stairiúil’ le Donnchadh Ó Corráin; ‘Eochair-sgiath an Aifrinn’ le Pádraig Ó Fiannachta; agus ‘Seathrún Céitinn agus an stíl Bharócach a thug sé go hÉirinn’ le Tadhg Ó Dúshláine (tá na haistí sin i gcló freisin in Feasta, Deireadh Fómhair 1984) ··· Ba mhór mar a chothaigh sé mórtas ár gcine.’
Thug Dáithí Coimín[B2] eolas ar a bheatha sa réamhrá le heagrán Chumann na Sgríbheann nGaedhilge de Foras Feasa ar Éirinn in 1902 (an Coimíneach a chuir an chéad imleabhar in eagar; Pádraig Ó Duinnín[B3] a chuir eagar ar na trí himleabhair eile 1904–14) ··· Sa tsraith ‘Saíocht ár Sean’ d’fhoilsigh Foilseacháin Náisiúnta Teoranta ‘Foras Feasa ar Éirinn’: Athnua (1982–3) ina gcuireann Pádraig de Barra ‘cruth an lae inniu’ ar an saothar sin ··· Pádraig Ó Briain[B3] a chuir eagar ar Eochair-sgiath an Aifrinn (1898)
Tá pictiúr deas de pheannaireacht Heely sa chéad leathanach den lámhscríbhinn ag Pádraig Ó Fiannachta (1995) ··· Tá cur síos cuimsitheach ar MF4 in Lámhscríbhinní Gaeilge Choláiste Phádraig Má Nuad: Clár Fascúl VI (Ó Fiannachta, 1969: 110–117) ···
Tá seanmóirí ag Heely ar chuid de Dhomhnaí na bliana, ar na haitheanta, ar Ifreann, ar an bpeaca, ar Naomh Pádraig, ar Dheastógáil na Maighdine Muire, ar an bpósadh, ar an meisce, agus ar thrócaire Dé i measc cúrsaí eile a shíolraíonn ón traidisiún Eorpach iar-Thriontach ··· (Ar an modh gcéanna, ach mura n-ársaí tusa do pheacaí go léir ní bhfaigheann tú maithiúnas: ní bhíonn i d’fhaoistin ach faoistin mhagaidh; ní shlánaíonn sí thú ach beidh sí ina mheán chun do dhamnú go síoraí.)
Leabhair
Ó Fiannachta, P ···
Ó Fiannachta, P
In ‘Lámhscríbhinn eile ó Chontae an Chláir’ (Ómós do Eoghan Ó Comhraí), 1995 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta) sa tuairisc a dhéanann Ó Fiannachta ar lámhscríbhinn a fuair sé i nDún Beag gheofar léargas ar eolas Uí Annracháin ar fhilíocht na Gaeilge agus ar a chumas mar aistritheoir; tagraíonn sé do ‘peannaireacht shlachtmhar ornáideach’ Uí Annracháin ··· Tá cnuasach de laoithe Fiannaíochta, a chóipeáil sé féin agus beirt eile in 1843, i leabharlann an Choláiste Ollscoile i gCorcaigh agus deir Ní Dheá faoi: ‘Maireann an lámhscríbhinn seo mar fhianaise againn ar chiorcal beag scríobhaithe a bhí ag saothrú leo i gceanntar Chill Rois i dtús agus i lár an chéid seo caite, mar a bhí, Micheál Ó hAnnracháin, Pádraig Ó Conchubhair agus Micheál Ó Súilleabháin.’
Dealraíonn ó nóta a chuir sé le lámhscríbinn amháin gur chaith sé seal in Albain ··· In Filíocht Sheáin Uí Bhraonáin, 1972 tuairimíonn Pádraig de Brún gurbh í obair an bhíobla a thug ann é, gur cinnte, nach mór, gur casadh an bheirt ar a chéile, ach cuireann leis nach mór cuimhneamh gur bheag an fháilte a bheadh ag Ó Braonáin roimh aon bhíoblóir
Dúirt Pádraig Ó Fiannachta ag Éigse an tSeabhaic (Feasta, Meitheamh 1975): ‘Bailiúchán de scéalta liteartha bunaithe ar an mbéaloideas atá sa Baile seo againne ··· Tá alt ag Pádraig Ó Fiannachta, mar aon le dán ag comóradh ochtó bliain a bheith slán aige, in Irisleabhar Mhuighe Nuadhat, 1963 ··· I mBaile an Ghóilín, trí mhíle siar ón Daingean i gContae Chiarraí agus cois na farraige a rugadh Pádraig ar 10 Márta 1883 ··· B’fhéidir a rá gur cheantar breac-Ghaeltachta ba ea Baile an Ghóilín agus gur ‘breac-chainteoir’ é Pádraig ··· Chóirigh Pádraig Ua Maoileoin iad in Seoda an tSeabhaic (1974) agus dúirt sa bhrollach: ‘Ba mise féin Jimín Mháire Thaidhg
Tá eolas ina thaobh in Leabhar an Athar Eoghan: the O’Growney memorial volume, [1904] in eagar ag Agnes O’Farrelly [Úna Ní Fhaircheallaigh] [B1], in Eoghan Ó Gramhnaigh: beathaisnéis, 1968 le Seán Ó Ceallaigh, in aistí le Donnchadh Ó Floinn, Mairéad Ní Choinmhidhe agus Seán Ó Ceallaigh in Irisleabhar Mhaigh Nuad 1963, in uimhir speisialta de An Sagart in 1963, agus in aiste le Pádraig Ó Fiannachta in ‘Maigh Nuad agus an Ghaeilge’, Léachtaí Cholm Cille XXIII, 1993 ··· Deir Pádraig Ó Fiannachta: ‘Díoladh leathchéad míle cóip agus is dócha dá réir sin gur bhain ceathrú milliún duine feidhm astu ··· Bhí ar a laghad beirt chailíní (Molly agus an tSiúr Veronica) agus triúr mac (Críostóir, Pádraig agus Eoghan) acu agus ba é Eoghan an dara duine díobh ···
Bhí a dheartháir Pádraig ag cruinniú tionscnaimh Shinn Féin in 1905 (Seán Ó Lúing, Art Ó Gríofa, 1953) agus bhí sé ina chaptaen ar na hÓglaigh i gContae na Mí (Liam Skinner, Politicians by accident)
Tá cuntas ag Eibhlín Ní Mhurchú ar an bhfile pobail seo in Ár bhfilí: iris na hoidhreachta 3, 1991, in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta, faoin teideal ‘Micheál Ó Sé: Maidhc Sé ··· Chuir a mhac Pádraig cnuasach díobh ar fáil ar a chostas féin
Tá eolas ar a shaol sa leabhar féin, agus tá cíoradh agus scagadh déanta ag Roibeard Ó Cathasaigh ar an eolas sin, agus tá cuimhní agus cuntais seanchomharsana agus gaolta bailithe aige, in Ár bhfilí: Iris na hoidhreachta 3, 1991 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta ··· Líon Pádraig Ó Fiannachta na bearnaí le cumadóireacht nua san eagrán seo ···
‘Luafar Tadhg Ó Conchubhair i measc na bhfilí muinntire i gCiarraí—le Tomás Ruadh agus Seán Ó Duinnshléibhe[B4] do chuaigh roimis’, a dúirt an Seabhac (Pádraig Ó Siochfhradha) [q.v.] ina thaobh
In Dúchas (1986) tá aistí ag Pádraig Ó Fiannachta, Séamus Ó Buachalla agus Máire de Róiste ··· In Dinneen and the dictionary (2005) in eagar ag Pádraigín Riggs, tá an aiste ‘The Lexicographical Contention of Mícheál Ó hIceadha and Pádraig Ó Duinnín’ le Mícheál Briody ··· In Léachtaí Cholm Cille XVI (1986) tá an dara haiste ina thaobh ag Ó Fiannachta ··· [q.v.], an tAthair Pádraig Breathnach, C.M ··· Ansin d’iarr Pádraig Ó Brolcháin [q.v.] air teacht i gcabhair ar an gConradh chun an aidhm sin a bhaint amach
Ach ar a shon sin, bhí teanntás gairmiúil inti mar scoláire: bhí sí deimhnitheach i gcónaí dá cuspóir, feasach faoi chaighdeáin, agus ar a soiléireacht faoina réimse cumais.’ Tá cuntas uirthi: ag Pádraig Ó Fiannachta in Éigse XXVII, 1993; ag Máirtín Ó Murchú in Scéala Scoil an Léinn Cheiltigh 6, Bealtaine 1993 ··· In Éigse XXVIII, 1993 deir Pádraig Ó Fiannachta: ‘Bhí an-spéis aici san obair a bhí á dhéanamh agam féin ar lámhscríbhinní Mhaigh Nuad ag an am ··· Scríobh ‘M.’ cuntas ómósach uirthi in The Irish Times tamall i ndiaidh a báis agus deir ann: ‘Nessa was a charismatic and powerful personality, a constant and solicitous force in the lives of her family, friends and colleagues.’ Is é a thabharfadh duine go láidir leis as an aiste ina taobh ag Pádraig Ó Macháin (‘Nessa Ní Shéaghdha’) in Scoláirí Léinn: Léachtaí Cholm CilleXXXV, 2005 gurbh í an scoláire iomráiteach Gaeilge í is measa ar chaith institiúid stáit léi ··· Ba iníon í le Seán Pádraig Ó Séaghdha[B5], fear a mbeadh tábhacht ag baint leis i saol tionsclaíoch agus náisiúnaíoch na hÉireann, agus a bhean Kitty Nic Caochlaoich ···
Deir Ó Fiannachta: ‘Ní hiad buanna foighne agus léinn an scoláire amháin a bhí ag Nessa
Tá cuntais ag Donnchadh Ó Duibhir (‘Diarmaid Ó Riain’) agus ag Pádraig Ó Fiannachta (‘Diarmaid Ó Riain agus a Bharántas’) i gcló in Dúchas 1886-1989, 1990 in eagar ag Liam Prút ··· Dúirt Séamus Ó Casaide[B2] in Irish Book Lover, Márta 1915 gur James a bhí ar a athair, gur bean den sloinne Hally a mháthair (‘Darby Margaret Nellie’ a thugann Ó Fiannachta air) agus gur phós sé Mary Desmond ··· The only poem or song of his that I admired is the one beginning: “Araoir le taoibh na hEatharla ...”.’ Deir Ó Fiannachta i dtaobh an bharántais a chum sé: ‘Tá sé ar na haistí spóirt is fearr sa Ghaeilge, tá greann, searbhas, áibhéil, ealaín, agus réalaíocht seoigh ina n-orlaí tríd ··· Chuir Pádraig Ó Meára[B5] agus Tomás Mac Domhnaill cuid dá shaothar fileata i gcló in The Spirit of Tipperary, c.1939 ··· Tá fianaise aige freisin gur mhaith le timire an Irish Society é a fhostú mar mhúinteoir agus gur thug beirt acu cuairt air: tá cuntas ag Pádraig de Brún ar a chaidreamh leis an gCumann in Éigse, Iml
Ba iad Seosamh Ó Dálaigh (d’éag 1992) agus an Dubhdach seo a bhailigh trom an bhéaloidis i gCorca Dhuibhne, dar le Bo Almquist (‘Seán Ó Dubhda, bailitheoir béaloidis’ in Iris na hOidhreachta 3: Ár bhFilí, 1991 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta) ··· Tháinig sé faoi anáil an tSeabhaic [Pádraig Ó Siochfhradha] timpeall an ama seo
D’fhoilsigh siad freisin leabhair le Seán Ó Mulláin, Máirtín Ó Corrbuí, Conchubhar Ó Ruairc, Seán Mac Fheorais, Séamus Ó Céileachair, chomh maith le Leabhar na Salm leis an Athair Colmcille agus Leabhar Dhainéil leis an Athair Pádraig Ó Fiannachta ··· Deirtear in Ó Ghlúin go Glúin: scéal Chonradh na Gaeilge in Aonach Urmhumhan 1901-1993, 1993 in eagar ag Eibhlín Uí Mhorónaigh: ‘Bhí Pádraig Ó Meára ina mhórphearsa i nginealach an Chonartha anseo ··· Feirmeoir ba ea a athair Pádraig agus ba í Margaret Ní Mheára a mháthair ··· I measc na leabhar a scríobh Pádraig é féin tá: I mbaol a dóite (1967) agus Seán agus a pheataí an bhliain chéanna
Rinne siad turas farraige os cionn 700 míle as Sligeach go hOileán Í, áit ar bhronn siad cóip den Bhíobla Naofa a d’aistrigh Pádraig Ó Fiannachta ar an mainistir ansiúd ar an 9 Meitheamh, Lá Fhéile Colm Cille ··· Foilsíodh tuilleadh dá chuid filíochta sna cnuasaigh Mil na ceardlainne (2008), Criathar meala (2009) agus Mil ina slaoda (2011) a raibh Pádraig Ó Fiannachta mar eagarthóir orthu ···
Ar thuras as La Coruña síos cósta na Portaingéile a thug criú an Naomh Gobnait in 2017 – Mac Síthigh, Ó Beaglaoich, Pádraig Ó Duinnín agus an ceoltóir Liam Ó Maonlaí ar bord an babhta seo – tá siad ann a déarfadh gurbh fhéidir go raibh Domhnall ag cuimhneamh ar eachtra eile a thabharfadh chomh fada le cósta na hAfraice iad i ndeireadh báire
Ba dhóigh le Pádraig Ó Fiannachta go bhfuair sé oideachas cléiriciúil agus go raibh sé ag dul le sagartacht (Léas eile ar ár Litríocht, 1982) ··· Níor cuireadh na dánta eile leis i gcló gur chuir Pádraig Ó Duinnín eagar ar chuid díobh i 1903 ··· Cuireann Ó Fiannachta síos ar dhánta a ndearna Ó Foghludha cinsireacht orthu agus tá ceann díobh, ‘Peadar na Péice’, i gcló aige
Bhí an cumas agus an mianach a bhí ann aitheanta le fada an lá ach go dtí gur thairg an tOllamh Pádraig Ó Fiannachta post i Maigh Nuad dó i 1984, rinne gach grúpa faillí ann.’ Is é a deir Seán Ó Tuama (Repossessions: Selected Essays on the Irish Literary Heritage, 1995): ‘Diarmaid Ó Súilleabháin was the most dedicated writer of novels in recent times ··· Is leis a bhaineann eagrán iomlán Comhar, Aibreán 1986: tá aistí ann ag Iarla Mac Aodha Bhuí, Pádraig Ó Snodaigh, Éamon Ó Ciosáin, Ciarán Ó Coigligh, Máirín Nic Eoin, Tadhg Ó Ceallaigh, Seosamh Ó Murchú, Seán Mac Stiofáin, Pádraig Ó Siadhail
Is fiú freisin a bhfuil ag Pádraig Ó Fiannachta in Léas eile ar ár litríocht (1982) a léamh ··· was the other.’ Sa leabhar sin ag Corkery atá an cuntas is faide ar an bhfile, é bunaithe ar an tuairisc a thug Pádraig Ó Duinnín[B3] in Amhráin Eoghain Ruaidh Uí Shúilleabháin (1902) ··· ‘De Shúilleabhánaigh Cheapach na Coise lámh leis an Neidín ab ea é’ (Ó Fiannachta) ··· Cuireadh é i Mucros Lá Fhéile Peadar is Póil, más fíor; ach tá sé sa seanchas freisin gur go Nuachabháil, taobh thiar de Chuileann Uí Chaoimh, a tugadh é agus dhearbhaigh Cróiníneach i Meiriceá do Risteárd Ó Foghludha go raibh an ráiteas seo ag muintir na dúiche: ‘Tar éis an ghliocais ar fad, tar éis na filíochta ar fad, tar éis an léinn agus an eolais ar fad, sin é thall é i Nuachabháil ina chodladh go sámh dó féin ar nós na ndall agus na dtuatach.’ Deir Ó Fiannachta: ‘Is geall le deireadh bheatha naoimh, an sórt seo aighnis faoi cá luíonn a chorp.’
Scríobh sé fiche aisling, suantraí, barántais, amhráin molta ban agus dánta i dtaobh ócáidí pearsanta
Deir Pádraig Ó Fiannachta in Léas eile ar ár litríocht, 1982 go bhfuil 43 dán ar a laghad luaite leis sna lámhscríbhinní ···
‘Seancha deireanach an tseanghnáthaimh’ a thugann Pádraig A
Deir Pádraig Ó Fiannachta in Oidhreacht an Bhlascaoid (1989) (in eagar ag Aogán Ó Muircheartaigh) go raibh lámh Mhaidhc go trom ar an leabhar ··· Ba é an chéad leabhar eile uaithi Machtnamh seanamhná (1939) in eagar ag Máire Ní Chinnéide (an dara heagrán in 1980 in eagar ag Pádraig Ua Maoileoin) ··· Foilsíodh Peig Sayers: Labharfad le cách: scéalta agus seanchas taifeadta ag Radio Éireann agus an BBC (2009) in eagar ag Bo Almqvist agus Pádraig Ó Héalaí
Deirfiúr ba ea í le hAilsa a phósfadh Pádraig Mac Mághnais [q.v.] ··· Bhí ainmneacha móra uile an Chonartha ann agus labhair Pádraig Mac Piarais [B4], Mac Néill, Seosamh Laoide [B1] agus Séamus Ó Dubhghaill (‘Beirt Fhear’) [B2] ··· Bhí tamall caite ag ‘Beirt Fhear’ i mBeannchar agus bhí deartháir a chéile, Pádraig Ó Conraoi Seoighe, a bhí ag an dinnéar freisin, ag múineadh sa Chairtscoil Ríoga ó 1873 go 1890 ··· Clearing out his pipe, he would tell tale after tale of Buenos Aires and the pampas’ (It all happened: reminiscences of Seamus Fenton [Séamus Ó Fiannachta] [B3]), 1948) ··· Scríobh ‘Conán Maol’ (Pádraig Ó Séaghdha 1855-1928) [B1] aiste in The Irish Nation 12 Feabhra 1910
Duine eile de na hiníonacha ba ea an scoláire Nessa Ní Shéaghdha [q.v.] (d’éag 11 Aibreán 1993) a bhfuil cuntas uirthi ag Máirtín Ó Murchú in Scéala Scoil an Léinn Cheiltigh, Uimhir a 6, Bealtaine 1993 agus ag Pádraig Ó Fiannachta in Éigse, 1996; bhí sí pósta ar David J ··· Chuir sé tús leis an mórpharáid thionsclaíoch i mBaile Átha Cliath agus ba é a dhéanadh í a eagrú gach Lá ’le Pádraig anuas go tús na 1960idí ··· Teach mór caidrimh agus ceoil ba ea é agus ba mhinic daoine mar Phádraig Ó Siochfhradha [q.v.], Colm Ó Lochlainn [q.v.], Pádraig de Brún [q.v.], Liam Gógan [q.v.], Earnán de Blaghd [q.v.] agus Risteárd Ó Maolchatha [q.v.] agus a muintir ag an bhfáiltiú a bhíodh ar siúl gach oíche Dhomhnaigh
Chorcaí, in Eaglais Naomh Pádraig, cathair Chorcaí, ar 20 Feabhra 1900 ··· Nuair a bhí Diarmuid ar leaba a bháis d’iarr a iníon Síle ar Shéamus Ó Fiannachta [B3]Sceilg a thabhairt ar cuairt ··· In ‘Scéal Rannóg an Aistriúcháin’ (Teangeolas, Geimhreadh 1983) deir Séamas Daltún: ‘Is iomaí sin duine ar fhoireann Rannóg an Aistriúcháin a bhain cáil amach mar scríbhneoir Gaeilge, leithéidí Donn Piatt[B2], Diarmuid Ó Duibhne, Pádraig óg Ó Conaire[B3], Tomás Tóibín, Máirtín Ó Cadhain[B4], Seán Ó Lúing agus daoine nach iad’ ··· In Stair dhrámaíocht na Gaeilge 1900-1970, 1993 roghnaíonn Pádraig Ó Siadhail é mar shampla ar an ‘mianach an-íseal’ a bhí i gcuid de dhrámaí an Chomhair Drámaíochta
Tá Léacht Dáibhíseach ‘An t-Oileánach/The Islandman’ ag Pádraig Ó Fiannachta in Islands and authors ··· ‘Scoláire Dhónaill a thugtaí air,/ Nó Tomás Criomhthain—/ D’éalaigh an Mac as a shloinne / Le síon is le haimsir / Is ina ionad tháinig Ó ...’ (sa dán ‘I gcuimhne bhás an Chriomhthanaigh (1937)’ in Iomairí críche (1991) le Pádraig Ua Maoileoin) ··· Ní foláir nó gur éag beirt díobh láithreach i ndiaidh a mbreithe mar ní luann Mac Conghail acht ocht n-ainmneacha: an chéad Seán (a baisteadh 10 Aibreán 1879), Pádraig, Eibhlín, Tomás, Cáit (máthair Phádraig Uí Mhaoileoin, scríbhneoir), Dónall, Muiris, agus an dara Seán [q.v.] ··· Cailleadh Pádraig i ndiaidh taisme agus cailleadh Cáit ar an seachtú leanbh ··· Chuir Pádraig Ua Maoileoin eagrán nua amach in 1977
Thóg Coiste Cuimhneacháin an Phléimeannaigh crois Cheilteach ar a uaigh i nGlas Naíon agus nocht an Canónach Pádraig Ó Fiannachta í ar 30 Lúnasa 1996 ··· Deir Pádraig Ó Macháin, scoláire, gurbh é Andrew English a mhúin léamh agus scríobh na Gaeilge dó ···
Timpeall 1860, bhunaigh sé féin, William Williams[q.v.] ó Dhún Garbhán agus Pádraig Ó Maonaigh, sagart i Ráth Ó gCormaic, Cumann Chéitinn nó Fuireann Dochtúir Céitinn ··· Deir Pádraig Ó Macháin gurbh é Seán a dhréachtaigh an meamram i dtaobh mhúineadh na Gaeilge le haghaidh chomhdháil na múinteoirí náisiúnta in 1874, meamram ar bhain Cumann Buanchoimeádta na Gaeilge úsáid as agus iad ag iarraidh go mbeadh glacadh leis an teanga mar ábhar breise sna scoileanna ··· In ‘Clár an Lae’ sin tá cuntas mion ag Pádraig Ó Macháin air
Léachtaí Cholm Cille XXIII, 1993 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta ···
Tá cuntas ag Micheál Ó Domhnaill (Iolscoil na Mumhan ris a ráidhtear Coláiste na Rinne: gearr-stair, 1987) ar an gcaoi a ndeachaigh Pádraig Ó Cadhla[B2] i ndáil comhairle leis um Cháisc 1905 chun tús a chur le coláiste Gaeilge sa Rinn ··· Ba dhóigh le Pádraig Ó Cadhla nach róshásta a bhí sé le roinnt rudaí ann tar éis dó dul níos doimhne sa Ghaeilge, agus nár cheadaigh sé an dara cur amach a thabhairt dó ··· Breathnach and Ní Mhurchú list one of these active collaborations, Árthach an óir, as if it were a collection of stories told by Pádraig Ó Doghair and merely collected by Sheehan’ ··· Is mar seo a mhínigh Ó Síocháin an scéal i mbrollach an leabhair: ‘Pádraig Ó Doghair ón Rinn a thug dom na scéalta seo ..
Tháinig Pádraig Archer [q.v.] ó Gloucester agus bhí ann freisin Séamus Ó Fiannachta [q.v.], an Dr Marcas Ó Roighin [B1], Art Ó Griofa, Sceilg [Seán Ó Ceallaigh] [q.v.], Pádraig Ó hAichir [q.v.], Séamus Mac a’Bhaird[q.v.], Donnchadh Ó Liatháin [q.v.] ó Bhéal Feirste, Dónall Ó Duibhne ón Spidéal, Éamonn Ó Néill [q.v.] ó Chionn tSáile, Tomás Ó hAodha[B2] agus go leor eile ··· Ar 12 Bealtaine 1900, cuireadh an fhoireann iomána “Na Gaeilgeoirí” ar bun ann; Pádraig Archer agus Torna an bheirt ba mhó ba chúis leis ··· Bhíodh cruinnithe Chumann na bPíobairí ar siúl ann freisin, Rowsome agus Pádraig Mac an Fhailghe ag teagasc ceoil agus Archer ag teagasc rince
In Léann na cléire: Léachtaí Cholm Cille XVI in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta, tá cuntas ar a shaol is a shaothar ag Damien Ó Muirí faoin teideal “Gearóid Ó Nualláin – Gramadóir nua-aoiseach” ··· Bhí sé páirteach sa dráma “Naomh Pádraig ag Teamhair” a bhí ar siúl i Halla Mhuire Lá Fhéile Pádraig 1899 in éineacht le Conán Maol, Cú Uladh, Ethna Carbery agus a dheartháir Pádraig
Tháinig Diarmaid féin faoi anáil na mórscoláirí a bhí thuas lena linn: Donnchadh Ó Floinn, Tomás Ó Fiaich, Pádraig Ó Fiannachta, Cathal Ó Háinle, Pádraig Ó Héalaí, Donnchadh Ó Corráin agus a dhuine muinteartha féin Breandán Ó Doibhlin, agus chúitigh sé a saothar leo le líon na scoláirí Gaeilge a spreag sé féin thar na blianta teagaisc ··· Bhí sé i ndán dó a chuid léinn a fháil faoi choimirce Naomh Pádraig: d’fhreastail sé ar bhunscoil Naomh Pádraig ar an Lúb (1947–1953), Coláiste Phádraig, Ard Mhacha (1953–1960), agus Coláiste Phádraig, Maigh Nuad (1960–1963) ··· Múinteoirí léannta cumasacha a bhí ar fhoireann an choláiste ag an tréimhse: Seán Ó Baoill, Diarmuid Ó hIceadha, Pádraig Ó hÁdhmaill, etc ··· D’imir sé don Lúb agus d’fheidhmigh sé mar Chathaoirleach Fhochumann Lúthchleas Gael Naomh Pádraig, an Lúb, agus mar Chathaoirleach Chumann Lúthchleas Gael Chontae Dhoire (1975–76) nuair a bhain siad Craobh Uladh
A bhean Emma a réitigh don chló é agus ba é an foilsitheoir Pádraig Ó Fiannachta a chuir eagar air ··· Ba é Pádraig Ó Cíobháin, múinteoir agus scríbhneoir de bhunadh na Gráige, a chéadmhúin Gaeilge na dúiche sin do Mháirtín ··· Agus é ag tagairt do Phádraig Ó Laoghaire [q.v.], a d’éag in 1896, deir sé, mar shampla:
Idir an lá gur cailleadh an Laoghaireach go hóg agus an lá [i 1950] gur cailleadh Pádraig Ó Murchú agus é ina sheanduine.. ··· An lá a cuireadh sa chré é bhain an saothar céadtach seo, Leabhar Mhaidhc Dháith, séipéal Naomh Pádraig i bPort Lách amach go gairid sarar cuireadh tús le hAifreann na Marbh
Thug sé cuairt ar Sheán Ó Riada ar leaba a bháis siúd agus chuir sé aithne ar an Athair Pádraig Ó Fiannachta ··· Bronnadh cóip ar Dhónall ag a sheoladh ag a chara, an tAthair Pádraig Ó Fiannachta (a bhí lárnach san aistriúchán ón Eabhrais agus ón nGréigis go Gaeilge) ··· Ar ais i mBaile Átha Cliath dó thosaigh sé ag freastal ar na seirbhísí Gaeilge in Ardeaglais Naomh Pádraig, a bhíodh á reáchtáil ag Cumann Gaelach na hEaglaise, cumann a bunaíodh in 1914
Chaith sé dhá bhliain i gColáiste Phádraig, Maigh Nuad, mar a raibh Pádraig Ó Fiannachta agus Tomás Ó Fiaich ar na léachtóirí a bhí aige, sa tSean-Ghaeilge agus sa stair ··· In aiste a scríobh sé in 1962 ar Naomh Pádraig, thaobhaigh sé leis an Ollamh Binchy, agus ba é tuairim Dhonnchadha nach raibh na hÍosánaigh sásta leis agus, cé nach bhféadfaidís céadonóracha a dhiúltú dó sa chéim, gur diúltaíodh an scoláireacht taistil dó
Bhí a sheanuncail, Tomás Ó Fiannachta, mar rúnaí agus leabharlannaí ag Dónall Ó Conaill ··· Pádraig Ó hAichir[q.v.] a bhí ina chathaoirleach agus é féin ina leaschathaoirleach ··· Ba é Ó Fiannachta a bhí sa chéad áit sa chomórtas Caitliceach agus Seosamh Ó Néill [B1] sa dara háit ···
Cara mór leis ba ea Pádraig Ó Duinnín [q.v.] a chaitheadh Lá Nollag ina theach ar Bhóthar Chluain Tarbh go minic
Léachtaí Cholm Cille XXIII, 1993 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta) ··· Conas agus cathain a d’fhoghlaim Pádraig an teanga agus cén fáth ··· Ba é Pádraig an dara mac agus ina dhiaidh sin tháinig Muiris (1892–19 Samhain 1979), Seán (1894–5 Iúil 1919), ar scríobh sé a mharbhna, agus Mairéad Bean Mhac an tSaoi, léachtóir sa Nua-Ghaeilge i gColáiste na hOllscoile Baile Átha Cliath, (d’éag 7 Meán Fómhair 1976) ··· Cheana féin bhí cuid de scríbhneoirí móra an Bhéarla léite ag Pádraig ··· Dar le Máire Mhac an tSaoi gur líonmhaire a bhí deisceabail Uí Chorcora i measc phobal léitheoireachta na Gaeilge agus go ndearna an chonspóid dochar do fhiontar litríochta seo an Bhrúnaigh agus do chúis na teanga i gcoitinne (‘Pádraig de Brún agus an Ghaeilge: Saol agus saothar in aisce?’ in Maigh Nuad agus an Ghaeilge
II: scéal a bheatha ó 1916 go 1923, 1972 in eagar ag Pádraig Ó Fiannachta ··· Tar éis cúpla mí d’éalaigh sé féin agus an Dr Pádraig Mac Artáin abhaile
Is iad na filí a bhfuil a saothar ann: Pádraig Ó Fiannachta, Nicholas Williams, Máirtín Ó Direáin[B8], Breandán Mac Suibhne, Seán Ó Ríordáin, Gearóid Ó Crualaoich, Finín Ó Tuama, S.E ··· In Feasta mhí Iúil tá feartlaoi an eagarthóra Pádraig Mac Fhearghusa ··· Cuireadh bunoideachas air i Scoil Náisiúnta Naomh Pádraig ··· Ba ghairid go raibh sé féin agus Gabriel Rosenstock ag dul i gcion ar a chéile ann agus dúirt sé leis an nGlaisneach: ‘Bhí dornán daoine óga timpeall an Choláiste a raibh spéis acu inti sin [an fhilíocht]: Pádraig Breatnach, Liam Ó Muirthile, Breandán Mac Suibhne, Nuala Ní Dhomhnaill, agus Finín Ó Tuama agus bhí Tomas Mac Síomóin ag obair sa Choláiste an uair sin.’ San alt sin in Comhar, Nollaig 1984 deir sé: ‘Bhí an Chuallacht Ghaelach bríomhar go maith, Pádraig Hamilton acu mar Oifigeach Liteartha agus cúram eagarthóireachta An Síol air ··· Níorbh fhada sa Choláiste dhom gur tháinig Pádraig chugam ag lorg dánta don Síol agus choinnibh ar mo thóir nó gur thugas ocht gcinn acu uaim
(1978); Don ábhar saoririseora (1980); Raidió na Gaeltachta (1982); Cúis náire – agus bróid: Proinsias Ó Mianáin agus cearta Gael (1988); Tomás Ó Fiaich (1990); To Irish Protestants (1991); Dúbhglas de hÍde (1991-93) (2 iml.); Gaeilge i gColáiste na Tríonóide 1592-1992 (1992); Teilhard de Chardin i gcuibhrinn Éireannach (1994); Pádraig Ó Fiannachta (1995); Cosslett Ó Cuinn (1996); Niall Brunicardi (1997); Modhaigh: scéal pobail – scéal eaglaise (1999); Denis Ireland (2000); De bhunadh Protastúnach nó rian Chonradh na Gaeilge (2000); Dí-armáil nó díothú: Éire, an Eoraip, an Domhan (2001); Cearbhall Ó Dálaigh (2001); Coláiste Moibhí (2002); Esperanto: teanga idirnáisiúnta (2004); Eagarthóir (2005) ··· Bhí tionchar nach beag air ag iriseoirí Inniu, Ciarán Ó Nualláin[B8], Earnán de Blaghd[B5], Pádraig Ó Drisceoil[B8] agus Tarlach Ó hUid[B8] ··· Ó 1952 ar feadh tamaill bhí baint aige le Cara, eagraíocht a bhunaigh Pádraig Ó Síocháin[B8] an bhliain sin chun spéis mhórphobal na hÉireann a mhúscailt sa Ghaeilge; leis an gcuid sin de pholasaí Chara i dtaobh ‘Bun-Ghaeilge’ a bhí Risteárd ag plé leis an eagraíocht agus níorbh fhéidir a rá gur mhó ná sásta a bhí sé leis an mbun-Ghaeilge ba mhian leis an Síochánach a chur chun cinn
Ba é a bhí ag cabhrú le Pádraig Ó Fiannachta chun leabhair an Tiomna Nua a stiúradh tríd an gcló ··· Múinteoirí a thuismitheoirí, Pádraig Ó Fiaich agus Áine Ní Fhearchair, agus bhí mac eile acu, Pádraig ··· Labhair agus scríobh sé go minic ar fhilí an cheantair, Art Mac Cumhaigh [B7], Art Mac Bionaid [B6], Séamus Dall Mac Cuarta [B7] agus Pádraig Mac Gioll’ Fhiondúin ··· Deir Diarmaid Ó Doibhlin: ‘Nuair a chuimhníonn duine ar an méid potaí a bhí sa tine aige, ar an ullmhúchán uile le haghaidh cruinnithe, agus an freastal ar chruinnithe, agus an t-ualach bocht riaracháin a bhíodh i gcónaí air, is doiligh a shamhlú cén dóigh ar chruthaigh sé spás dó féin le aistí agus leabhair a scríobh, agus cá bhfuair sé an fuinneamh iontach a bhí ann.’ Gan trácht ar aistí léannta agus léachtanna, d’fhoilsigh sé i rith 1960-79: Gaelscrínte i gcéin (1960) (eagrán nua faoin teideal Gaelscrínte san Eoraip, 1986); Irish cultural influences in Europe (1966); Leabhar Aifrinn don phobal (1966) (aistriúchán ar The people’s Mass book); Imeacht na nIarlaí (1972) (le Pádraig de Barra[q.v.]); Má Nuad (1972); Art Mac Cooey and his times (1973); Art Mac Cumhaigh: dánta (1973); Columbanus in his own words (1974); Oliver Plunkett: Ireland’s new saint (1975); Oilibhéar Pluincéid (1976); Art Mac Bionaid: dánta (1979) (i gcomhar le Liam Ó Caithnia[q.v.])
Ar 23 Deireadh Fómhair 1754, chuir sé a lámh le barántas chun cruinniú a thionól i gCromadh i gcuimhne Sheáin Chláraigh (An Barántas I, 1978 le Pádraig Ó Fiannachta) ··· Ach d’éirigh sé as an múinteoireacht de dheasca eachtra éigin nuair a d’éagóirigh Pádraig Máistir (Masterson) é; scríobh an Mangaire ‘Aor ar Phádraig Máistir trí Sheán Ó Tuama a éagóradh ag coinneáil scoile dhóibh i gCromadh an tSubhachais’ ··· Níl dáta leis an mbarántas a chuir sé amach ‘Cois Mhór-Gheata Mhóngrait ag Lom na nEach’ agus atá i gcló ag Ó Fiannachta
Ó na 1960idí ar aghaidh bhí caidreamh aige le Pádraig Ó Fiannachta ···
Is léir ar an aguisín (‘Taibhdhearc na Gaillimhe: Clár na Léirithe 1928-1970’) a chuir Pádraig Ó Siadhail le Stair dhrámaíocht na Gaeilge 1900-1970 (1993) gur chuir sé spéis mhór sa drámaíocht le linn dó a bheith i nGaillimh ··· Chaith Ó Fiannachta seachtain in Birmingham ag cabhrú leis an eagarthóireacht agus scríobh dán molta ina dhiaidh sin (i gcló in Donn Bó agus dánta eile (1977))
Ó Néill [q.v.] agus Pádraig Ó Fiannachta ··· Um Shamhain 1946 toghadh é ina bhall de Bhord Oifigeach Chomhdháil Náisiúnta na Gaeilge in éineacht le Earnán de Blaghd[B5], Proinsias Mac an Bheatha [q.v.], Pádraig Ó Drisceoil [q.v.], Seán Ó hÉigeartaigh [B5], Liam Ó Luanaigh [q.v.] agus Seán Óg Ó Tuama [B2]
Tá an tagairt seo dó ag Pádraig Ó Fiannachta in Lámhscríbhinní Gaeilge Choláiste Phádraig Má Nuad: Clár, Fasc ··· VI, 1969 (‘Páipéir le Peadar Ó Conaill’): ‘Leabhar Shéamais Doctúir Mac Consaidín d’fuireach ag Tomás [..Ó] Griofaidh a nUibh Breacain.’ Tá 14 dánta dá dhéantús liostaithe ag Ó Fiannachta
Áiríonn Pádraig Ó Fiannachta in Léachtaí Cholm Cille 1972: Litríocht an 19ú hAois (‘Litríocht an Lae 1800-1850’) é i measc na sagart a bhreac a seanmóirí ar phár i litriú foghraíochta, a d’fhág ina ndiaidh, a deir sé, ‘téipeanna de chaint chuid de na cainteoirí Gaeilge is fearr a bhí thuas cúig nó sé glúinte ó shin.’
An tábhacht a bhaineann leis inniu a mhéid a d’fhág sé ina dhiaidh de litríocht chráifeach, agus an pictiúr atá inti de Ghaeilge Chorcaí lena linn: ‘Maireann sraith seanmóirí leis a scríobh sé 1832-36 agus a chóip féin, 467 leathanach lámhscríofa d’aithisc leanúnacha ar stair an Bhíobla’ an cur síos a dhéanann Pádraig Ó Fiannachta ar thoirt na tiomnachta sin in Léachtaí Cholm Cille 1972: Litríocht an 19ú hAois, 1972
Chaoin Breandan Kennelly, Aidan Carl Mathews, Máirtín Ó Direáin, John Montague, Pádraig Ó Fiannachta, Paul Durcan ··· In Cearbhall Ó Dálaigh: Léachtaí Cholm Cille XXXIII, 2003 tá léachtaí a thug Risteard Ó Glaisne, Pádraig Ó Fiannachta, Gearóid Ó Tuathaigh, Micheál Ó Cearúil agus Leachlain S
Dar le Pádraig Ó Fiannachta go bhfuil lámh Mhaidhc go trom ar an leabhar (Oidhreacht an Bhlascaoid, 1989 in eagar ag Aogán Ó Muircheartaigh) ··· Mac ba ea é le Peig Sayers [q.v.] agus Pádraig ‘Flint’ Ó Guithín ··· Deir Ó Fiannachta faoin leabhar sin: ‘Cé gur bhuail an t-údar féin, nó, mar is dóichí, an t-eagarthóir anaithnid Gúmach cló na dírbheathaisnéise ar an leabhar seo, ní hé sin atá ann ar aon chor
Seol ar an ríomhphost
Scaip ar Facebook
Scaip ar Twitter
