Anois

DE BHALDRAITHE, Tomás Mac Donnchadha (1916–1996)

In Anois 27-28 Aibreán 1996 tá cuimhní agus eolas ag Máirtín Ó Murchú ··· ‘Dá n-éiríodh leis fanacht i bPáras tharlódh gur le taobh na litríochta a chlaonfadh sé de réir a chéile, mar bhí an tréith sin ann, ach ní raibh sin i ndán dó’ (Anois) ··· Sa chuntas úd in Anois deir Máirtín Ó Murchú: ‘Ar phobal na Gaeltachta go speisialta a bhí a mheas i gcónaí; ba dhóibh ba sheasmhaí riamh a chion

UÍ DHÁLAIGH, Máirín (c.1909–1994)

in Anois 29-30 Eanáir 1994 agus in Irish Times 8 Feabhra 1994, agus ag Pádraig Ó Fiannachta in An Sagart, samhradh, 1996 (‘Leabharlann Mháirín Uí Dhálaigh ar Ionad an Bhlascaoid’) ··· Ní Ch.’ (Anois) agus í ag tagairt do na scoláirí sin: ‘Her knowledge of Old Irish was held in very high regard by all those scholars and her generosity to the younger generation in regard to learning was wide and deep.’ Deir Ó Fiannachta: ‘Tar éis cúig bliana, d’éirigh liom féin is Máirín an litir L a fhoilsiú ··· Ní Ch.: ‘Chuireadh sé díomá uirthi i gcónaí nár scríobhadh aon léirmheas ar an eagrán sin cé gur chaith sí na blianta fada ag obair air’ (Anois)

Ó MÓRÁIN, Dónall (1923–2001)

Ba liosta le háireamh na héachtaí a rinne siad maidir le ceirníní d’amhránaithe sean-nóis agus de cheol uirlise, le cúrsaí oideachais sa Ghaeltacht, le nuachtscannáin agus le mórscannáin mar Mise Éire, Saoirse?, An Tine Bheo, le tionscail agus monarchana sa Ghaeltacht, le hamharclann Damer, le Slógadh, leis an gcomórtas náisiúnta díospóireachta, leis an seachtanán Anois ··· Nuair a loirg Roinn na Gaeltachta tairiscintí i gcomhair seachtanáin nua Gaeilge glacadh le ceann Ghael Linn agus cuireadh an chéad uimhir de Anois amach 2 Meán Fómhair 1984 agus cuireadh an uimhir dheireanach (Iml ··· Deir Mac Aonghusa: ‘B’fhéidir gur chuir sé a ladar féin ró-mhor in obair Anois agus nár thug sé deis do na heagarthóirí éagsúla a bhí ar an iris

Ó DUIBHGINN, Seosamh (1914–1994)

Tá cuntais iarbháis: ag Micheál Mac Aonghasa in Anois 19-20 Feabhra 1994; ag Proinsias Mac Aonghusa in Anois 26-27 Feabhra 1994 (i gcló freisin in Súil Tharam: aistí aimsir éigeandála, 2001)

MAC SUIBHNE, Tarlach (c.1818–1916)

‘Ba mhac é le hÉamonn Rua, a shíolraigh ó Chlann tSuibhne na dTuach, a raibh fuil ríthe ina gcuislí’ (Anois 6–7 Samhain 1993) ··· ‘Chaith sé sé mhí in Chicago agus deirtear gur bhuaigh sé craobh an domhain sa phíobaireacht le linn an ama sin, le port a bhfuil clú agus cáil air inniu, “Dúlamán na Binne Buí” (Anois)

DE HÓRA, Seán (1908–1989)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 An Gamhain Geal Bán Gael-Linn Eisithe ar Seoltaí Séidte / Setting Sail (2004). Tá cuntas ar an amhránaí seo: ag Breandán Mac Gearailt in Anois, 7 Eanáir 1990; ag Tomás Mac Eoin in Treoir, Bealtaine/Meitheamh 1970 ··· Ba dheacair cuimhneamh ar bhliain ba thábhachtaí ná sin i stair an cheoil Ghaelaigh in Éirinn lenár linn.’ Dúirt an Riadach an méid seo ina thaobh leis an nGearaltach: ‘Is mó uair a chuir a dhea-chomhairle géarú goile orm chun cumadóireachta’ (Anois)

ENRIGHT, Tim (1926–1993)

Tá cuntas air: ag Seán Ó Lúing[q.v.] in Celtic Studies in Europe and other essays, 2000 (‘Tim Enright, scholar and Marxist’); ag Risteárd Ó Glaisne in Anois 26-27 Feabhra 1994 (‘Tadhg Mac Ionnrachtaigh’)

KENNEDY, Frankie (1955–1994)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 Tá cuntais iarbháis ar an bhfeadánaí seo in An tUltach, Nollaig 1994 agus in Anois 24-5 Meán Fómhair 1994

MAC AMHLAIGH, Dónall (1926–1989)

Bhí colún aige in Feasta 1985-87, an colún ‘Litir Shasana’ in Amárach, agus aistí in Inniu, Irish Times, Irish Press, Anois, Irish Post

MAC AMHLAOIBH, Séamus (1912–1995)

Tá cuntas iarbháis in Anois.

MAC FHINN, Eric (1895–1987)

Tá cuntas air ag Risteárd Ó Glaisne in Irisleabhar Mhá Nuad, 1988 (‘An Moinsíneoir Pádraig Eric Mac Fhinn’) ina bhfuil sleachta as na litreacha, a bhfuil eolas beathaisnéiseach i gcuid díobh, a chuir sé chuig Risteárd i gcaitheamh 36 bliain, agus tá cuntas ag a iardhalta Máirtín Ó Flathartaigh in Anois 19 Iúil 1987

MAC LAGHMAINN, Riobard (1910–1994)

Tá cuntas iarbháis ag Máirtín Ó Flathartaigh in Anois 2-3 Aibreán 1994 agus gheofar eolas ar a mhuintir agus a gcúlra inBurke’s Landed Gentry of Ireland

MAC SIACUIS, Risteard (1912–1989)

Fear é ar bhain a dhearcadh áirithe ar an saol leis an gcéad leath den fhichiú haois agus ar dheacair dó foighneamh leis na claochlaithe saoil sa dara leath; shíl sé, mar shampla, an iomarca den ‘bhréagliobrálachas’ a bheith sa pháipéar Anois

TÓIBÍN, Nioclás (1928–1994)

‘Nioclás rí-amhránaí Éireann’ a thug Nioclás Mac Craith air in óráid na huaighe (i gcló in Feasta, Samhain 1994) agus bhí gearrchuntas aige sin in Anois 24-25 Meán Fómhair 1994

NÍ BHAOILL, Bríd (c.1928–1991)

Tá cuntas ar mhuintir seo Mhicí ag Cathal Póirtéir in Micí Sheáin Néill: scéalaí agus scéalta, 1993 agus tá cuntais iarbháis ar Bhidí ag Pádraig Ó Baoighill agus Máire Mhic Niallais in Anois 13-14 Aibreán 1991 agus ag Pádraig Ua Cnáimhsí in An tUltach, Aibreán 1992

Ó CATHÁIN, Dónal (1914–1994)

Tá cuntas iarbháis: ag Art Ó Beoláin[q.v.] in Agus, Meán Fómhair 1994; ag ‘S.Ó D.’ in Anois 16/17 Iúil 1994; agus ag Máirín Firtéir in Feasta, Deireadh Fómhair 1994

Ó CEALLAIGH, Seán (1896–1994)

Tá cuntas iarbháis in Clare Champion 17 Meitheamh 1994 agus tá an óráid a thug Mainchín Seoighe cois na huaighe i gcló in Anois 25-26 Meitheamh 1994 agus in Limerick Leader

Ó CUINN, Cosslett (1907–1995)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 Is é an cur síos a rinne Seán Mac Réamoinn air in Anois 9-10 Nollaig 1995: ‘Sagart, file, ollamh; fear éirime, fear grámhar, fear grinn; fear ar mhór aige dúchas agus oidhreacht Ghaelach Uladh agus Éireann; saothraí scríbhneora a chuir comaoin ar aos léite na Gaeilge, agus a thug léargas ar chuid de shaibhreas na litríochta Gaeilge, idir shean agus nua, don saol amuigh…

Ó CUINNEAGÁIN, Gearóid (1910–1991)

I ndiaidh a bháis scríobh Risteárd Ó Glaisne cuntas in Anois 22-3 Meitheamh, 1991

NÍ DHONNCHADHA, Máire Áine (1919–1991)

Bhí cuntas iarbháis uirthi ag Ríonach uí Ógáin in Anois 13-14 Aibreán 1991

Ó DUBHTHAIGH, Fiachra S. (1935–1987)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 Tá cuntas air ag Liam Mac Con Iomaire in Anois 21 Meitheamh 1987

Ó LOCHLAINN, Colm (1892–1972)

I bhfad roimh Chló na dTrí gCoinneal a bhunú d’fhoilsíodh sé iris bheag réabhlóideach dar teideal The Spark. In Anois 12 Eanáir 1994 tá cuntas ar an gcló-aghaidh gaelach, Cló Cholm Cille, a dhear Colm le cabhair an ealaíontóra Karl Uhlemann

CONWAY, Walter (1849–1941)

Deir Pádraig Standún in Anois 28/29 Bealtaine, 1994: ‘Tugtar creidiúnt i gConamara don Athair Uaitéar gurb é a d’eagraigh na droichid ó oileáin go hoileáin i mBéal an Daingin, Leitir Móir, as sin go Máimín agus arís thiar ó Gharmna go Leitir Mealláin

Ó hUALLACHÁIN, Colmán (1922–1979)

Fearg agus díomá ann siar síos’ (Anois 10-11 Nollaig 1994)

Ó SÚILLEABHÁIN, Muiris (1904–1950)

Scríobh Proinsias Mac Aonghusa cuntas air in Anois 13 Lúnasa 1989. Tá tuilleadh eolais faoin mbeatha seo ar fáil ar shuíomh gréasáin Dictionary of Irish Biography anseo.

BHREATHNACH, Máire (?–1996)

Bhí deireadh leis an bpáipéar Anois ag am a báis agus gan Foinse tagtha ina áit go fóill

CARNEY, James Patrick (1914–1989)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 ‘Níl amhras ar bith ach go ndearna an Ceithearnach athrach agus claochlú bunúsach ar an tuiscint atá againn do sheanlitríocht na Gaeilge’ (Proinsias Mac Cana sa chuntas ar bheatha an Cheithearnaigh in Anois, 16 Iúil 1989)

CHEOINÍN, Seán (1918–1994)

Tá cuntas ar a shaol ag an Niallach sa leabhar sin agus tá cuntas iarbháis ag MÓC in Anois 21-22 Bealtaine 1994

Ó DÓNAILL, Niall (1908–1995)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 Tá eolas ar shaol agus ar shaothar an fhoclóirí mhóir seo: in Inniu 17 Samhain 1950 sa tsraith ‘Comhaimsirigh’; in Amárach 18 Nollaig 1981 ag Séamus Mac an Rí; in agallamh le Liam Ó Muirthile in Comhar, Aibreán 1989; ag Dónall Ó Baoill in Scríbhneoireacht na gConallach (1990) in eagar ag Nollaig Mac Congáil; ag Éamonn Ó hÓgáin (‘Niall Ó Dónaill 1908-1995’) agus ag Risteárd Ó Glaisne (‘Niall Ó Dónaill: cuimhní pearsanta’) in Anois 18-19 Feabhra 1995; in ‘Tuarascáil’ in Irish Times na Céadaoine i ndiaidh a bháis

Ó hEITHIR, Breandán (1930–1990)

Bhí léirmheasanna moltacha le Tadhg Ó Dúshláine agus Caoilfhionn Nic Pháidín in Comhar, le hAlan Titley in Anois, le hAindrias Ó Gallchóir in Alpha agus le hÉanna Mac Cába in Sunday Press

Ó hÓGÁIN, Seán (1917–1995)

Please go to http://www.ainm.ie/ for more information. 2010 Tá gearrchuntais ar an bhfile seo ag Seán Ó Cearnaigh in Scríbhneoirí na Gaeilge 1945-1995, 1995 agus ag Séamas Ó Céileachair[q.v.] in Nuafhilí 3, 1979; tá cuntas iarbháis ag ‘L.P.’ in Anois 9-10 Meán Fómhair 1995

Ó MURCHÚ, Mícheál (1918–1990)

Tá cuntas air in Anois 8-9 Meán Fómhair 1990 ag Nollaig Ó Gadhra, agus cuntas ag Proinsias Mac Aonghusa tamall i ndiaidh a bháis in Irish Times

Ó GRIANNA, Séamus (1889–1969)

I Samhain 1989, céad bliain i ndiaidh a bhreithe, bhí Féile “Mháire” ar siúl i Rann na Feirste agus bhí aistí beathaisnéise i gcló in Anois (19 Samhain) ag Risteárd Ó Glaisne agus an Dr Damien Ó Muirí, agus in Feasta ag Risteárd Ó Glaisne

Ó LAOGHAIRE, Peadar (1839–1920)

Tá an léacht i gcló in Anois, 31 Nollaig 1989 agus 7 Eanáir 1990)

CHAVASSE, Claude Albert (1886–1971)

D’éag Móirín 8 Bealtaine 1972. Faoin teideal ‘Saineolaí Pádraigeolaíochta’ tá cuntas ag Proinsias Mac Aonghusa ar a chaidreamh ar Chluad in Anois 16 Márta 1986

WOULFE, Patrick (1872–1933)

Deir Proinnsias de Priondargást in Anois 10-11 Feabhra 1996 gur scríobh Caitríona Cíosóg as an gCreatalach Thiar, Mainistir na Féile, tráchtas air in 1990

DE BRÚN, Pádraig (1889–1960)

Tá cur síos ag Máire Mhac an tSaoi, iníon deirféar Phádraig, ar chúlra na beirte sin i léacht a thug sí ag Éigse Dhún Chaoin 1989 agus a foilsíodh in Anois 22 agus 29 Deireadh Fómhair 1989, faoin teideal ‘Sagart na Cille’

Ó SÁNDAIR, Cathal (1922–1996)

Ag an údar céanna tá cuntas in Anois 17 Iúil 1988

MAC AONGHUSA, Proinsias (1933–2003)

Dúirt sé le le húdair an chuntais seo, nuair a bhí i gceist ag an Rialtas, de dheasca an tóin a bheith ag titim as an eacnamaíocht, deireadh a chur le Scoil an Léinn Cheiltigh, go raibh sé ina meascsan a chomhairligh go láidir do Haughey nár chun leasa Fhianna Fáil a rachadh a leithéid de bheart. Deiseanna eile aige a thuairimí a nochtadh ba ea Anois, Foinse, Feasta, Hibernia, New Statesman...

Ó SÚILLEABHÁIN, Seán (1906–1964)

Tá aiste ag Séamas Ó Saothraí ina thaobh in Anois 29-30 Meitheamh 1996

MAC GÓRÁIN, Riobard (1928–2007)

Ba liosta le lua ar éirigh leis an ngluaiseacht a chur i gcrích le linn ré Uí Mhóráin agus Mhic Górain: na céadta albam ceoil; Mise Éire; scannáin sheachtainiúla nuachta Gaeilge dar teideal ‘Amharc Éireann’ i gcuid mhór de phictiúrlanna na hÉireann; an amharclannaíocht agus an Damer go háirithe (Ní Chinnéide 2008); Anois (1984–1996), páipéar seachtainiúil; scoláireachtaí Gaeltachta; fiontair ghnó sa Ghaeltacht; Slógadh..

MAC ANNA, Tomás (1925–2011)

Scríobh Mac Anna in Anois, 17-18 Aibreán 1993 (i gcló ag Ó Siadhail 1993): Cheistigh mé an Bord [Amharclann na Mainistreach] tamall ó shin faoin easpa spéise a bhí go soiléir acu i ndrámaíocht na Gaeilge agus ba é an freagra a fuair mé ón gCathaoirleach, Nollaig Mac Piarais [Noel Pearson], nach raibh dualgas de réir dlí orthu drámaí Gaeilge a léiriú. In Fallaing Aonghusa is é a deir Mac Anna: ‘Ní mhaithfinn di [Garry Hynes] an fhaillí a rinne sí i ndrámaíocht na Gaeilge, ach ní chuirfinn an milleán go hiomlán uirthi, mar ní raibh spéis dá laghad ag na stiúrthóirí sa Ghaeilge ach oiread.’ Sa leathanach deiridh de The Abbey Theatre 1899–1999: Form and Pressure (1999) tá an tOllamh Robert Welch ag teacht leis sin: The one area where there has been conspicuous failure to realize even a reasonable level of activity within all these diverse demands is that relating to drama in the Irish language

Ó DONNCHADHA, Diarmuid (1930–2012)

The Gael Linn paper Anois (1984–1996), which he helped to launch, failed to a significant extent due to his autocratic editorial interference.’ Admhaíonn na húdair sin gurbh éachtach an saothar a rinne Ó Móráin ar son na teanga

NÍ CHINNÉIDE, Mairéad (1942–2015)

Scríobhadh sí go rialta do na nuachtáin Scéala Éireann / The Irish Press, Anois agus The Irish Times