In 1991 chuir Breandán Ó Conchúir eagar ar Corraghliocas na mBan, aistriúchán a rinne Dáibhí ar Female Policy Detected, or the Arts of a Designing Woman Laid Open le Edward Ward (1667-1731), agus tá cuntas aige ann ar bheatha Dháibhí. Feirmeoir ba ea é i nGort an Mhuicí, Carraig Thuathail, Co. Chorcaí. 48 acra a bhí ag a athair, Dáibhí eile, san áit chéanna ach faoi 1833 ní raibh ag an bhfear s’againne ach 29 acra. Nuair a bhí sé tuairim daichead bliain d’aois phós sé Eilís Ní Chaoimh agus bhí ceathrar mac agus cúigear iníonacha acu. Cé gurbh fhile agus scríobhaí é agus cáil an léinn air, bhí sé chomh gnóthach i mbun cúraimí feirme agus teaghlaigh nach gcuireadh sé peann le pár ar feadh tréimhsí fada. Tuairimíonn Ó Conchúir gur fáth eile a bhí leis, b’fhéidir, an Ghaeilge féin a bheith faoi lagmheas i measc an phobail. Luann sé go háirithe na blianta 1791-1821. D’fhág an sclábhaíocht ar fad go raibh sé i ndrochshláinte i rith an tríocha bliain deiridh dá shaol, an radharc ag teip air, bodhaire air agus é breoite de ghnáth. Seachas Corraghliocas na mBan, tá péire dá scríbhinní próis i gcló: ‘Parlaimint na bhfíodóirí’ in eagar ag Éamonn Ó Foghludha in Banba, 1902-3; ‘Cath na nDeachún ar Thráigh Rosa Móire’ ag Brian Ó Cuív in RIA Proceedings, 61C 1960. Maidir le Corraghliocas na mBan féin, dhealródh sé gur sna blianta 1775-80 a scríobh Dáibhí é agus go raibh in éineacht leis a aistriúchán ar ‘The Merchant’s Tale’ le Chaucer. Ansin ar 30 Lúnasa 1834 chuir sé dlús le cóip nua i ngeall ar an seancheann a bheith rósractha tar éis gur ‘ghabh sé i measc iomad drochlámh’. D’éag sé an 7 Aibreán 1851. Bhí spéis ag a chlann mhac sa teanga agus in Fáinne an Lae 24 Márta 1923 tuairiscíodh go bhfuair a gharmhac bás; gabha dubh ba ea é agus dúradh gurbh eisean faoi deara scríbhinní Dháibhí a theacht slán.

Ina cholún ‘An Peann Coitianta’ (Irish Times 13 Márta 1997) tráchtann Liam Ó Muirthile ar aistriúchán a rinne Dáibhí ar scéal i dtaobh Hamlet as Tales of William Vade agus deir sé: ‘ . . . tá sé chomh snasta ealaíonta i mbabhtaí le haon obair de chuid thosach ré an Ghúim.’

Foilsíodh in 2011 Párliment na bhFíodóirí, Dáibhí de Barra, in eagar ag Seán Ó Duinnshléibhe. Deir an foilsitheoir: ‘Eagrán criticeach de "Párliment na bhFíodóirí", saothar próis a chum Dáibhí de Barra (1757/8-1851), scríobhaí agus sclábhaí feirme ó Charraig Thuathail, in oirthear Chorcaí, atá sa leabhar seo. Aoir ar fhíodóirí a linne, go háirithe ar an tsaint agus ar an gclaonadh chun camastaíola a chuirtí ina leith, atá ann. Foilsithe ann freisin tá an freagra ar "Phárliment na bhFíodóirí" a scríobh Uileag Ó Céirín, scríbhneoir Muimhneach eile, agus fíodóir taistil, ar shaothar cáinteach an Bharraigh.’

Tá tuilleadh eolais faoin mbeatha seo ar fáil ar shuíomh gréasáin Dictionary of Irish Biography anseo.

Diarmuid Breathnach

Máire Ní Mhurchú