UÍ MHAÍ, Máire Rua (1906–2001)

Le caoinchead ó Chnuasach Bhéaloideas Éireann, an Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath

Scéalaí agus amhránaí. Tugann Seosamh Watson cuntas uirthi in Béaloideas 2001. Ba as ceantar na gCruach Gorm, Co. Dhún na nGall, di agus rugadh í 22 Deireadh Fómhair 1906. Ba iníon í le Anna Ní Eilfeartaigh agus Mícheáil [Micí Mór] Mac An Luain, fear a raibh iomrá mar amhránaí air. Cailleadh an mháthair nuair nach raibh Máire ach trí mhí d’aois agus phós an t-athair an athuair. Níor réitigh an cailín óg leis an leasmháthair agus chuaigh chun cónaithe lena máthair mhór, Neansaí Ní Eilfeartaigh, sa Chlochar Thoir i gceantar Mhín na Sróna. Deir Watson: ‘Bean ghlúine a bhí sa mháthair mhór agus stór de sheanchas na háite aici, rud a chuaigh i bhfeidhm go mór ar Mháire ó aois linbh.’ Phós sí Pádraig Ó Maí (‘Paidí an Bháirseora’) i 1926 agus, toisc gur mhaor abhann [báirseoir] é, is anseo is ansiúd a bhí siad sula bhfuair siad teach i mBaile Uí Chiaragáin. Bhí mac amháin agus seisear iníonacha acu. Ba scéalaí maith Pádraig agus bhailigh Liam Mac Meanman ábhar uaidh. Bhailigh Séamas Ó Catháin agus Seosamh Waston idir scéalta agus amhráin ó Mháire. ‘Níl aon amhras ach gur aithin sí tábhacht mhór na hoidhreachta a fágadh aici ó dhúchas agus bhí sí féin agus a teaghlach forbháilteach, fial le gach duine dár tháinig á fiosrú riamh.’ D’éag sí 4 Eanáir 2001.

Diarmuid Breathnach

Máire Ní Mhurchú